W piątek 22 stycznia, w komendzie Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu odbyła się odprawa służbowa, na której dokonano podsumowania o oceny realizacji ustawowych zadań w 2009 roku. W odprawie uczestniczył przedstawiciel Komendanta Głównego Straży Granicznej - Zastępca Dyrektora Zarządu ds. Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej mjr SG Andrzej Jakubaszek, oraz kadra kierownicza Śląskiego Oddziału Straży Granicznej na czele z komendantem oddziału - ppłk. SG Wojciechem Skowronkiem. Rok 2009, to dla Śląskiego Oddziału Straży Granicznej kolejny rok funkcjonowania w warunkach Schengen. Wymierne efekty osiągnięte w tym okresie, w pełni potwierdzają, że przesunięcie obszaru działania w głąb kraju, wprowadzone zmiany struktury organizacyjnej oraz przyjęte nowe metody działań i umiejętne korzystanie z nowych uprawnień, pozwalają na sprawną i skuteczną realizację ustawowych zadań formacji w warunkach braku kontroli granicznej na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej. Czynne działania kontrolne poza obszarem przygranicznym wsparte kompleksową analizą ryzyka, żmudna praca wyspecjalizowanych komórek ds. cudzoziemców, ukierunkowane na rozpoznanie i przeciwdziałanie przestępczej działalności czynności operacyjno-śledcze, umożliwiają efektywnie przeciwdziałać nielegalnej imigracji oraz naruszeniom przez cudzoziemców prawa, zwalczać przemytu towarów, wykrywać i zwalczać przestępczość zorganizowaną, realizować czynności zlecone, zapobiegać wwozowi do Polski materiałów niebezpiecznych i szkodliwych, ochraniać szlaki komunikacyjne o znaczeniu międzynarodowym, a także wykonywać zadania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Równolegle funkcjonariusze wykonują w międzynarodowym porcie lotniczym w Pyrzowicach wyjątkowo odpowiedzialne zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa w komunikacji lotniczej oraz prowadzą kontrolę graniczną osób korzystających z połączeń lotniczych poza Strefę Schengen.W roku 2009, w trakcie realizacji ustawowych zadań funkcjonariusze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej zatrzymali różnego rodzaju nielegalny towar (m.in. alkohol, wyroby tytoniowe i różnego rodzaju podrobione produkty w tym: odzież, obuwie, narzędzia, maszyny, proszki do prania) wartości ponad 8 300 000 złotych oraz łącznie 1 600 osób (Polaków i cudzoziemców). Wśród zatrzymanych byli zarówno sprawcy przestępstw i wykroczeń granicznych, cudzoziemcy naruszający przepisy dotyczące pobytu i pracy na terytorium Polski, osoby dopuszczające się przestępstw dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców w Polsce, osoby poszukiwane przez organa ścigania oraz sprawcy innych przestępstw, w tym skarbowych i kryminalnych. Większość, bo ponad 900 zatrzymanych osób stanowili cudzoziemcy (najwięcej obywateli Ukrainy, Rosji i Wietnamu), co wynika z charakteru obecnych działań Śląskiego Oddziału Straży Granicznej, których głównym celem jest przeciwdziałanie nielegalnej imigracji i naruszeniom porządku prawnego związanego z pobytem cudzoziemców na terytorium Polski i podejmowaniem przez nich pracy zarobkowej. By móc zadania te skutecznie realizować, Straż Graniczna - dzięki znowelizowanej ustawie o cudzoziemcach, została wyposażona w dodatkowe uprawnienia pozwalające praktycznie od maja 2009 roku realizować w pełnym zakresie czynności kontrolne wobec cudzoziemców. Zyskując możliwość prowadzenia - oprócz kontroli legalności pobytu cudzoziemców, także kontroli legalności ich pracy i zatrudnienia (łącznie z kontrolą pracodawców) oraz wykorzystując zdobytą wiedzę i doświadczenie, Straż Graniczna stała się profesjonalną służbą migracyjną mogącą w tym obszarze działać samodzielnie i kompleksowo na terenie całego kraju. Nowe uprawnienia skutkowały zwiększeniem ilości podejmowanych działań. W roku 2009 funkcjonariusze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej przeprowadzili na terenie woj. śląskiego i opolskiego - obok rutynowych działań kontrolnych na szlakach komunikacyjnych, dworcach autobusowych i kolejowych, targowiskach, ponad 300 kontroli legalności pobytu i zatrudnienia cudzoziemców, legitymując w ich trakcie prawie 2 000 osób oraz ujawniając i podejmując czynności prawne wobec ponad 350 cudzoziemców, którzy dopuścili się naruszenia prawa w zakresie pobytu w Polsce (np. przeterminowany pobyt, brak dokumentów zezwalających na pobyt, niewykonanie decyzji o wydaleniu) i legalności pracy. W odniesieniu do nielegalnej pracy, zdecydowaną większość ujawnianych przypadków dotyczyło obywateli Ukrainy, którzy świadomie nadużywali uproszczoną procedurę dopuszczającą ich do polskiego rynku pracy. Zaobserwowano znacznie większą niż w 2008 roku ilość wydawanych przez polskich pracodawców oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, co nie znalazło odzwierciedlenia w podejmowaniu przez cudzoziemców pracy. Część tych oświadczeń wykorzystywana była przez nich wyłącznie do wyłudzenia polskich wiz z prawem do pracy, wjazdu do Polski, a następnie bezprawnego przemieszczania się do innych państw UE. Część z obywateli Ukrainy, po wjeździe do Polski nie stawiała się do wskazanych miejsc pracy zajmując się nielegalnym handlem lub pracując "na czarno". Sytuacja ta wiązała się z ujawnionymi na Śląsku i Opolszczyźnie przypadkami zarobkowego wystawiania fikcyjnych oświadczeń obywatelom Ukrainy, rzadziej Rosji, Białorusi i Mołdowy. Podczas legalności pracy cudzoziemców ujawniano także - choć nie taką skalę, naruszanie przepisów przez obywateli innych państw, których uproszczone procedury podejmowania pracy nie obowiązują. Byli to głownie obywatele Wietnamu, Chin, Uzbekistanu i Nigerii, którzy podejmowali w Polsce pracę bez zezwolenia lub pracowali niezgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu. W wyniku kontroli legalności pracy cudzoziemców dochodziło do ujawniania naruszania prawa nie tylko przez cudzoziemców, ale również przez polskich pracodawców oraz firmy pośredniczące w zatrudnianiu cudzoziemców. Wśród nieuczciwych pracodawców byli zarówno tacy, którzy celowo i za zgodą cudzoziemców nie podpisali z nimi umowy i nie zgłosili ich zatrudnienia w ZUS - unikając odprowadzania składek i płacenia podatków, jak i tacy, którzy robili to bez zgody cudzoziemców świadomie wykorzystując nieznajomość przez nich polskich przepisów oraz ich trudną sytuację, stwarzając przed nimi pozory legalnego zatrudnienia. W roku 2009 Śląski Oddział Straży Granicznej wszczął ponad 30 spraw o wykroczenie wobec pracodawców naruszających przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców, kierując sprawy do sądów, które nałożyły na nich grzywny na kwotę prawie 46 000 zł. Podczas kontroli zatrudniania ujawniono także przypadki wykorzystywania sytuacji cudzoziemców i przez niektóre firmy zajmujące się pośrednictwem czy doradztwem, które pod przykryciem świadczenia legalnych usług cudzoziemcom dopuszczały się licznych nadużyć m.in. w zakresie powierzania im pracy, czy też pomocy w zalegalizowaniu pobytu w Polsce, czyniąc sobie z tego procederu stałe źródło nielegalnych dochodów.Rok 2009 to też okres zintensyfikowanej realizacji innych odpowiedzialnych zadań, które dla Straży Granicznej wprowadziła nowelizacja ustawy o cudzoziemcach - prowadzenia wobec cudzoziemców ubiegających się o zamieszkanie w Polsce m.in. wywiadów środowiskowych oraz innych czynności sprawdzających realizowanych w zakresie opiniowania na rzecz właściwego wojewody wniosków złożonych przez cudzoziemców. W roku 2009 funkcjonariusze Śląskiego Oddziału Straży Granicznej wykonali takie czynności wobec prawie 1 300 cudzoziemców, wykonując ponad 3 500 wywiadów środowiskowych oraz sporządzając z każdego z nich sprawozdanie niezbędne do rozpatrzenia przez wojewodę złożonych wniosków. Zebrane w toku tych czynności informacje, poparte efektami kontroli legalności pobytu cudzoziemców oraz wynikami czynności operacyjno-śledczych, pozwoliły na ujawnienie i przerwanie szeregu nielegalnych procederów mających na celu bezprawne legalizowanie pobytu w Polsce cudzoziemców, głównie obywateli Wietnamu i Nigerii np. poprzez fikcyjne małżeństwa, fikcyjne ojcostwo, zakładanie fikcyjnych firm, fikcyjne zatrudnianie cudzoziemców czy też bezprawnego wykorzystania przepisów abolicyjnych. W procederach tych, opierających się przede wszystkim na fałszerstwie i składaniu nieprawdziwych oświadczeń i wyłudzaniu dokumentów uczestniczyli zarówno cudzoziemcy, jak i obywatele Polski, w tym narodowości wietnamskiej. Efektem podejmowanych w tym obszarze działań było wszczęcie 40 postępowań w sprawie legalizacji pobytu cudzoziemcom i przedstawienie 64 osobom zarzutów popełnienia takich przestępstw. Co istotne, odkrycie przez funkcjonariuszy Śląskiego Oddziału Straży Granicznej nowych, nieznanych dotąd nielegalnych sposobów legalizacji pobytu cudzoziemców, a także sposobów wyłudzania polskich wiz umożliwiających wjazd i pobyt w Polsce, pozwoliło na ujawnianie i zwalczanie tych procederów w innych częściach Polski.Obok procedur karnych związanych z popełnionymi przestępstwami i wykroczeniami, funkcjonariusze Straży Granicznej realizują wobec cudzoziemców czynności administracyjne wynikające ustawy o cudzoziemcach. W ich wyniku, w 2009 roku wnioskowano do właściwych wojewodów (śląskiego i opolskiego) o wydalenie z terytorium Polski 250 cudzoziemców oraz wydano samodzielnie 362 decyzji o zobowiązaniu cudzoziemców do opuszczenia terytorium Polski. Ponadto 270 razy występowano do właściwych sądów z wnioskami o umieszczeniu cudzoziemców w areszcie w celu wydalenia oraz z 247 wnioskami o umieszczenie w ośrodku strzeżonym dla cudzoziemców. Najwięcej wniosków i decyzji (których Śląski Oddział Straży Granicznej wydał dwukrotnie więcej niż w 2008 roku) dotyczyło bezprawnego pobytu na terytorium Polski, przekroczenia granicy wbrew przepisom oraz nielegalnej pracy.W 2009 roku, z ogólnej liczby ponad 900 zatrzymanych cudzoziemców, 400 osób to cudzoziemcy, którzy dopuścili się przekroczenia lub usiłowania przekroczenia wbrew przepisom polskiej granicy państwowej, zarówno do Polski, jak i z Polski. Najwięcej było wśród nich cudzoziemców, którzy nie posiadali dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy (głównie obywateli Ukrainy, Rosji, Wietnamu). Do ich zatrzymania doszło w trakcie kontroli na drogowych i kolejowych szlakach komunikacyjnych prowadzonych przez mobilne patrole Straży Granicznej, które po zniesieniu kontroli granicznej na granicy z Republiką Czeską stały się jedną z podstawowych metod działania formacji. W roku 2009 mobilne patrole - ukierunkowane przede wszystkim na przeciwdziałanie nielegalnej migracji, przeprowadziły prawie 4 500 takich kontroli, legitymując prawie 90 000 osób oraz sprawdzając 30 000 pojazdów i 2 500 pociągów.Prowadzona na szlakach komunikacyjnych działalność mobilnych patroli, oprócz ujawniania przypadków naruszania przepisów w zakresie przekraczania granicy państwowej i pobytu na terytorium Polski, umożliwia m.in. ujawnienie fałszerstw dokumentów, realizację czynności zleconych i zatrzymania poszukiwanych przez organa ścigania osób, ujawnianie skradzionych pojazdów, ujawnianie i zatrzymywanie nielegalnych towarów, przeciwdziałanie wwozowi materiałów niebezpiecznych i szkodliwych, ujawnianie naruszania przepisów w zakresie transportu drogowego i ruchu drogowego. W roku 2009 działalność w zakresie kontroli środków transportu skutkowało wydaniem 320 decyzji administracyjnych i nałożeniem na przewoźników wykonujących międzynarodowy transport drogowy, kar pieniężnych na kwotę 600 000 złotych, a w przypadku kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego nałożeniem ponad 1 000 mandatów karnych na kwotę 150 000 złotych. Przeprowadzono prawie 900 kontroli czasu pracy kierowców. Dokonano 181 kontroli pojazdów przewożących materiały niebezpieczne ujawniając w 11 przypadkach naruszenie przepisów. Skontrolowano 168 transportów odpadów ujawniając 11 transportów, którym nie towarzyszyła wymagana przepisami dokumentacja transgranicznego przemieszczania odpadów oraz 1 nielegalny transport odpadów w postaci 14 900 kg zużytych opon. Ponadto w ramach prowadzonych innych kontroli ujawniono składowisko 378 m#179; odpadów komunalnych sprowadzanych nielegalnie z Niemiec oraz 300 m#179; sprasowanych odpadów tworzyw sztucznych zanieczyszczonymi włókniną. Dzięki kontrolom prowadzonym na szlakach komunikacyjnych, a przede wszystkim zakrojonym na szeroką skalę działaniom operacyjno-śledczym, udało się zatrzymać znaczne ilości nielegalnego towaru m.in. alkoholu i papierosów oraz dotrzeć i zlikwidować nielegalne rozlewnie i składy nielegalnego alkoholu, magazyny pochodzących z przemytu i wyprodukowanych nielegalnie w Polsce papierosów, rozbijając równocześnie zorganizowane grupy przestępcze, działające na terytorium całego kraju oraz za granicą, i czerpiące z obrotu nielegalnymi towarami akcyzowymi oraz ich przemytem, znaczne korzyści finansowe narażając Skarb Państwa na wielomilionowe straty. W 2009 roku dzięki działaniom Śląskiego Oddziału Straży Granicznej (zarówno samodzielnym, jak i we współdziałaniu z innymi służbami) ujawniono i zatrzymano ponad 6 000 000 sztuk papierosów wartości ponad 2 000 000 złotych, około 17 ton tytoniu i komponentów o wartości 3 000 000 złotych, maszyny do produkcji papierosów oraz ponad 70 000 litrów nielegalnego alkoholu wartości ponad 5 500 000 złotych oraz linie produkcyjne do jego wytwarzania. Zatrzymano równocześnie 170 osób za przestępstwa skarbowe i kryminalne. W ramach prowadzonych w tych sprawach śledztw 76 osobom przedstawiono zarzuty udziału w zorganizowanych grup przestępczych oraz zabezpieczono na poczet przyszłych kar środki płatnicze, nieruchomości i ruchomości na kwotę ponad 2 600 000 zł. Choć zdecydowaną większość papierosów i alkoholu towarów ujawiono i zatrzymano w trakcie działań prowadzonych w głębi kraju oraz w wyniku kontroli środków transportu prowadzonych na szlakach komunikacyjnych, do ich ujawnienia dochodzi także w czasie kontroli bezpieczeństwa prowadzonej w międzynarodowym porcie lotniczym w Pyrzowicach, szczególnie w odniesieniu do papierosów. Z uwagi na specyfikę ruchu lotniczego i ograniczenia dotyczące bagażu próby nielegalnego przewozu towarów akcyzowych dotyczą stosunkowo niewielkich ilości. W roku 2009 roku w 36 przypadkach ujawniono i nie dopuszczono do wywozu samolotami ponad 110 000 sztuk nielegalnych papierosów i prawie 45 litrów alkoholu. Ujawniono ponadto 9 przypadków posiadania i wywozu z Polski niewielkich ilości narkotyków oraz 5 przypadków prób wywozu przedmiotów, mających cechy zabytków.Kontrole bezpieczeństwa prowadzone w ramach realizacji zadań na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa w komunikacji lotniczej, są w sytuacji zagrożeń terrorystycznych, szczególnie ważnym zadaniem realizowanym przez funkcjonariuszy Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w międzynarodowym porcie lotniczym w Pyrzowicach. Ich nadrzędnym celem jest ujawnianie i niedopuszczanie do wniesienia na pokład samolotu przedmiotów, które mogłyby stworzyć zagrożenie. W tym celu w roku 2009 funkcjonariusze Straży Granicznej wspomagani wysokiej klasy urządzeniami i specjalnie wyszkolonymi psami sprawdzili ponad 400 000 przesyłek towarowych, ponad 800 000 bagaży rejestrowanych oraz skontrolowali prawie 1 300 000 osób wraz z bagażami podręcznymi, ujawniając i nie dopuszczając do wniesienia na pokład samolotu prawie 180 000 niebezpiecznych przedmiotów, w tym: prawie 16 000 ostrych narzędzi i innych przedmiotów zabronionych, ponad 160 000 pojemników z płynami, o pojemności powyżej 100 ml i ponad 1 300 pojemników z substancjami łatwopalnymi. W wyniku kontroli bezpieczeństwa ujawniono też 10 przypadków wywozu pojedynczych naboi. Realizując na terenie portu lotniczego zadania na rzecz bezpieczeństwa funkcjonariusze przeprowadzili 57 interwencji na pokładach samolotów i w terminalach odpraw. 38 razy podejmowali na lotnisku działania w związku z pozostawionymi bez opieki bagażami oraz 6-krotnie w przypadku naruszenia porządku publicznego. Realizując w porcie lotniczym w Pyrzowicach inne zadania - związane z kontrolą graniczną, funkcjonariusze Straży Granicznej przeprowadzili odprawę paszportową prawie 1 200 000 pasażerów przemieszczających się do i z krajów nie należących do Strefy Schengen, w tym ponad 900 000 obywateli Polski i prawie 170 000 cudzoziemców. Ujawnili 7 przypadków posługiwania się sfałszowanymi dokumentami (łącznie na odcinku służbowego działania Śląskiego Oddziału Straży Granicznej - w trakcie kontroli na lotnisku, na szlakach komunikacyjnych i w trakcie kontroli legalności pobytu cudzoziemców, ujawniono 18 takich przypadków.Prowadząc kontrole graniczne na lotnisku w Pyrzowicach oraz wykonując ustawowe zadania na drogowych i kolejowych szlakach komunikacyjnych, funkcjonariusze ŚOSG zrealizowali ponad 3 000 czynności zleconych przez uprawnione organy (m.in. sądy, prokuratury), zatrzymując przy tym ponad 200 poszukiwanych osób i nie zezwalając na wjazd do Polski ponad 120 cudzoziemcom niepożądanym na terytorium Polski i UE. Niezwykle istotnym narzędziem w czasie realizacji tych zadań była i jest możliwość korzystania z baz danych, w tym Systemu Informacyjnego Schengen-wspólnego systemu informacyjnego Państw Członkowskich.Przesunięcie terenu działania od granicy, w głąb terytorium kraju oraz rodzaj i sposób wykonywania ustawowych zadań spowodowało nasilenie współdziałania Śląskiego Oddziału Straży Granicznej z innymi służbami (szczególnie z Policją, Służbą Celną, Inspekcją Transportu Drogowego, Państwową Inspekcją Pracy i Strażą Ochrony Kolei), z którymi oprócz stałej wymiany informacji, przeprowadzono w 2009 roku prawie 1 000 różnego rodzaju wspólnych kontroli, akcji kontrolnych i działań prewencyjno-patrolowych. Na bieżąco realizowana była współpraca z organami administracji i instytucjami, szczególnie w aspekcie działań związanych z kontrolą legalności pobytu i zatrudnienia cudzoziemców, co ma istotny wpływ m.in. na rozpoznawanie i przeciwdziałanie bezprawnej legalizacji pobytu w Polsce cudzoziemców. Na terenach przygranicznych po polskiej i czeskiej stronie granicy pełniły służbę polsko-czeskie patrole, które są jednym z elementów współdziałania między Polską i Czechami w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępczości, szczególnie istotnym w warunkach zniesienia kontroli granicznej po włączeniu obu państw do strefy Schengen. Celem działania wspólnych patroli jest przede wszystkim zwiększanie poczucia bezpieczeństwa mieszkańców i osób przebywających na terenach przygranicznych poprzez przeciwdziałanie przestępczości oraz zakłócaniu bezpieczeństwa i porządku publicznego. W roku 2009 pełniło służbę 265 patroli, 136 po stronie polskiej i 129 po stronie czeskiej obejmując terenem swoich działań najbardziej zagrożone przestępczością tereny. Innym elementem współdziałania jest polsko-czeska placówka i wspólne dyżury przedstawicieli służb obu państw (Straży Granicznej oraz czeskiej i polskiej Policji), dzięki którym możliwe było dokonywanie niezbędnych sprawdzeń w krajowych bazach danych i sprawne przekazanie ponad 1 000 informacji oraz bieżąca koordynacja wspólnych działań.Porównanie efektów działań Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w roku 2009 z wynikami osiągniętymi w roku 2008, wskazują jednoznacznie, że zastosowane nowe #8211; adekwatne do warunków Schengen sposoby działania, poparte odpowiednią organizacją i wykorzystaniem bieżącej analizy zagrożeń, odpowiednio ukierunkowane czynności operacyjno-śledcze, właściwie zaplanowane kontrole oraz ścisłe współdziałanie z innymi służbami państwowymi i instytucjami dbającymi o bezpieczeństwo i porządek prawny oraz zajmujące się problematyką cudzoziemców, a także możliwość korzystania ze zintegrowanych baz danych, zwiększyły skuteczność w realizacji ustawowych zadań. W roku 2009 nastąpił wyraźny wzrost aktywności, a zarazem efektywności prowadzonych przez Śląski Oddział Straży Granicznej działań, szczególnie w obszarze spraw dotyczących naruszania prawa przez cudzoziemców. Zwiększyła się zarówno ilość kontroli legalności pobytu oraz pracy cudzoziemców, jak i ilość mobilnych patroli na głównych trasach komunikacyjnych przebiegających przez teren województwa śląskiego i opolskiego, co z kolei wpłynęło na dużą wykrywalność przestępstw i wykroczeń. Dotyczyło to w szczególności aglomeracji śląskiej - obszaru ze zidentyfikowanymi centrami przestępczości, terenu, rejonu o dużym zagęszczeniu mieszkańców, który przyciąga nielegalnych cudzoziemców, terenu przez który przebiegają i krzyżują się kolejowe i drogowe międzynarodowe szlaki komunikacyjne będące równocześnie kanałami przemytniczymi stanowiącymi potencjalne zagrożenie przestępczością transgraniczną i wykorzystywane przez nielegalnych imigrantów. Aktywne działania na terenie Śląska oraz Opolszczyzny (gdzie najczęściej występują przypadki naruszania prawa związane z nielegalną pracą i zatrudnianiem cudzoziemców), pozwalały skutecznie zwalczać nielegalną imigrację, ujawniać liczne przypadki bezprawnego pobytu i pracy cudzoziemców, identyfikować zjawiska migracyjne, przeciwdziałać przestępczości z udziałem cudzoziemców, zatrzymywać poszukiwane przez organa ścigania osoby, udaremniać przewóz nielegalnych towarów akcyzowych i wykrywać naruszenia w zakresie międzynarodowego transportu drogowego. W sposób wyraźny zwiększyła się liczba czynności związanych z opiniowaniem cudzoziemców dla potrzeb wojewodów. W szerszym niż w 2009 roku zakresie prowadzone były w głębi kraju działania operacyjno-śledcze, dzięki którym możliwe było rozpoznawanie i przeciwdziałanie przestępczej działalności w obszarze szeroko pojętej nielegalnej imigracji i przestępczości z udziałem cudzoziemców, który również w roku 2010 jest priorytetowym obszarem działania Śląskiego Oddziału Straży Granicznej.